Konferencja CAKE dotycząca wyzwań transformacji net-zero dla PL i UE do 2050 r.

W dniu 21 czerwca 2022 r. w Warszawie odbyła się konferencja pt. „Wyzwania transformacji w perspektywie realizacji celu neutralności klimatycznej Polski i Unii Europejskiej do 2050 roku” organizowana przez Centrum Analiz Klimatyczno – Energetycznych (CAKE)/ Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE), Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy (IOŚ-PIB). Udział w konferencji był możliwy w formie stacjonarnej oraz online. Link do transmisji z eventu znajduje się tutaj.

Tematem przewodnim konferencji było omówienie wyzwań transformacji gospodarczej w perspektywie osiągnięcia celu neutralności klimatycznej do 2050 roku w Polsce i Unii Europejskiej. Wprowadzeniem do dyskusji była prezentacja najnowszych wyników analiz CAKE oraz innych interesariuszy. Dopełnieniem konferencji był panel poświęcony problemom transformacji sektorowej i wyzwaniom sektorów energochłonnych, w tym zmian w polskim ciepłownictwie w kontekście polityki klimatycznej UE.

Konferencję otworzyli Pan Adam Guibourgé-Czetwertyński, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska), Pan Jos Delbeke, European University Institute, EIB Chair on Climate Change Policy and International Carbon Markets) oraz Pan Krystian Szczepański, Dyrektor IOŚ-PIB.

Pan Adam Guibourgé-Czetwertyński przyznał, że raporty analityczne IOŚ-PIB/KOBiZE/CAKE mają bardzo duże znaczenie z punktu widzenia wypracowania propozycji, rozwiązań oraz oceny wdrażanych polityk, które są tworzone w Brukseli. W kontekście neutralności klimatycznej Pan Minister stwierdził, że należy ograniczyć surowce pochodzące z Rosji uwzględniając ograniczenia, które występują w innych państwach czł. i zapewniając bezpieczeństwo dostaw energii dla naszej gospodarki. Istotne będą inwestycje w Polsce. Przyspieszenie OZE jest jednym z głównych elementów rewizji polityki energetycznej Polski. W tym aspekcie wsparcie analityczne IOŚ-PIB/KOBiZE/CAKE będzie nieocenione.

Pan Jos Delbeke zwrócił uwagę na kilka problemów: wysokich cen energii, inflacji oraz rynku pracy. Najważniejsze wyzwania dla UE to wyzwania inwestycyjne, społeczne i klimatyczne. Rozwiązania niskowęglowe i zielone są potrzebne w UE na masową skalę. Niezbędna jest elektryfikacja oraz bardzo duże inwestycje w infrastrukturę sieciową, magazyny energii, technologię wodorową. Analizy IOŚ-PIB/KOBiZE/CAKE dadzą konkretne odpowiedzi w tym aspekcie. Nie można czekać i zwiększyć skalę inwestycji. Dlatego też jednym z ważnych elementów powinno być ograniczanie przyznawania bezpłatnych uprawnień (sektorom CBAM) i przekazanie środków ze sprzedaży tych uprawnień na zasilenie inwestycji w niskoemisyjne technologie. Wyniki analiz CAKE mogą pokazać jak to będzie wyglądać sektorowo. Przemyśleć strumienie środków w UE i bezpłatne EUA przyznawane w EU ETS. Ważna będzie strategia geopolityczna w Europie, która musimy być samodzielna, nie być zależni od USA, Chin czy Rosji, otworzyć się np. na państwa afrykańskie. Należy pogratulować IOŚ-PIB/KOBiZE/CAKE nie tylko za zorganizowanie konferencji, ale za ciągłe działania analityczne średnio oraz długoterminowe podejmowane przez tę instytucję.

Pan Krystian Szczepański zauważył, że projekt LIFE Climate Cake PL był dynamiczny pod kątem analiz i tego co się działo w Brukseli, spotkań w JRC. W skrócie – istniała konieczność dostosowania analiz do obecnej sytuacji. Bardzo istotny będzie sposób osiągania neutralności energetycznej. Projekt CAKE pokazał jakie ścieżki redukcji w perspektywie roku 2050 należy przyjąć aby tego dokonać. Widać, że osiągnięcie neutralności bez technologii typu CCS czy CCU będzie bardzo trudne. Dzięki projektowi udało się stworzyć „ramię” wspierające Ministerstwo Klimatu i Środowiska aby pokazywać analizy m.in. pokazujące jak dochodzić do poszczególnych celów redukcji. Są one dostępne na stronach CAKE. Są kolejne projekty (LIFE VIIEW, horyzont), które korzystają z infrastruktury tego 5-letniego projektu (rozwinięto główny model i 3 modele sektorowe). Metody analityczne stosowane w projekcie są na najwyższym poziomie europejskim i to podkreślają wszyscy eksperci międzynarodowi. Na koniec Pan dyrektor przyznał, że udało się stworzyć ośrodek analityczny (CAKE) na europejskim i światowym poziomie.

Tytułem wstępu kilka słów na temat obecnych i wykonanych już prac w ramach projektu LIFE Climate CAKE PL w kontekście wyzwań polityki klimatycznej UE powiedział Robert Jeszke, Kierownik Centrum Analiz Klimatyczno – Energetycznych oraz Zespołu Strategii Analiz i Aukcji w KOBiZE, Koordynator Projektu LIFE Climate CAKE PL.

Najważniejszą częścią konferencji była ta poświęcona transformacji sektorowej. Na jej początku zagadnienia dotyczące prac nad “Fit for 55” w kontekście wprowadzonego ostatnio przez KE pakietu REPowerEU omówił Tom van Ierland, Dyrektor, Unit for Low Carbon Solutions (I): Montreal Protocol, Clean cooling & Heating, twin transitions, DG Clima, European Commission. W dalszej części wyniki analiz sektorowoych dotyczących energetyki, transportu i rolnictwa przedstawili eksperci CAKE/KOBiZE – Maciej Pyrka, Igor Tatatarewicz, Wojciech Rabiega oraz Adam Wąs. Tę część konferencji zakończyły prezentacje dotyczące sposobów finansowania transformacji (Marcin Jamiołkowski, Zastępca Dyrektora w Departamencie Funduszy Zewnętrznych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej) oraz sytuacji w polskim ciepłownictwie (Zbigniew Kidawa, Dyrektor ds. Sprzedaży, Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A.).

Panel dyskusyjny dotyczący wyzwań transformacji w kontekście realizacji celu neutralności klimatycznej

Konferencję uwieńczył panel dyskusyjny dotyczący wyzwań transformacji gospodarczej w kontekście pakietu “fit for 55” prowadzony przez Pana Roberta Tomaszewskiego, Szefa PI Energy w Polityka Insight. Udział w panelu wzięli: Adam Guibourgé-Czetwertyński, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska, Liv Rathe, Dyrektor Norsk Hydro, Paweł Cioch, Wiceprezes PGE, Monika Morawiecka, Regulatory Assistance Project (RAP) Dr inż. Tomasz Zieliński, Prezes Zarządu Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego (PIPC) oraz Aleksander Rajch, Członek Zarządu Polskie Stowarzyszenie Paliw Alternatywnych (PSPA).

Pan Adam Guibourgé-Czetwertyński stwierdził, że EU ETS jest dla Polski bardzo kosztownym dla polskiej gospodarki. W niektórych obszarach udało się dokonać zmian idących w dobrym kierunku, po pierwsze jest to kwestia spekulacji w EU ETS. Natomiast dużym wyzwaniem pozostają konsekwencje społeczne działania EU ETS, a w szczególności stworzenia nowego EU ETS dla budynków i transportu drogowego. Byliśmy sceptyczni, co do zasadności tego instrumentu, jego skuteczności pod kątem środowiskowym oraz wynikających z tego konsekwencji społecznych. Po prawie roku od propozycji Komisji, nadal konstrukcja tego instrumentu może mieć negatywne konsekwencje w szczególności do najuboższych gospodarstw domowych. Inwestycje w EU ETS to element, któremu za mało czasu poświęcamy w debatach unijnych, a obecne narzędzia nie zaadresowały tego problemu. Ciepłownictwo sieciowe jest idealnym przykładem takiego sektora, któremu trudno będzie się zmodernizować przy jednocześnie wysokich opłatach za emisję. Potrzeba rozwiązania, które umożliwiłoby przeprowadzenie inwestycji w tym sektorze w kierunku zeroemisyjnym, jednocześnie zdejmując ciężar z EU ETS. W takim przypadku mielibyśmy szansę żeby zobaczyć duże redukcje w tym sektorze.

Zdaniem Pana Pawla Ciocha, NABE do końca roku zostanie utworzony zgodnie z harmonogramem. Nasze aktywa przeorganizowaliśmy w taki sposób, aby te, które nie wchodzą do NABE takie jak aktywa ciepłownicze i poza węglowe już teraz zostały przeniesione do grupy kapitałowej. Wysoka cena węgla stawia ten nowy podmiot w bardzo korzystnej sytuacji, ponieważ już po Nowym Roku będzie mógł korzystać między innymi ze wsparcia rynku mocy. Jest to bardzo „uczciwy rozwód”, który gwarantuje stabilne funkcjonowanie NABE, a nam uwalnia możliwość pozyskiwania kapitału na zielone inwestycje i możliwość szybszej transformacji w kierunku zeroemisyjności.

Pani Liv Rathe stwierdziła, że zielona transformacja wymaga od przemysłu opracowania nowych technologii, ich testowania i stopniowego wdrażania. UE zapomina o jednej kluczowej rzeczy, że potrzeba na to czasu i pieniędzy. Idziemy o wiele szybciej niż inne systemy ETS na świecie, które mają cenę czterokrotnie niższą i to niestety osłabia możliwości przemysłu europejskiego w kierunku transformacji. Koszty operacyjne branży przemysłowej są obecnie bardzo wysokie a równocześnie wymaga się aby sektory w Europie przeszły transformacje. Wyższe koszty dla przemysłu spowodują, że co raz więcej europejskich firm może zostać zamkniętych. Trzeba popatrzeć na art.29a w celu ochrony przemysłu, który w obecnej formie jest zbyt sztywnym mechanizmem. Najważniejszym aspektem transformacji jest finansowanie zarówno dla starych jak i nowych podmiotów na rynku. Celem Norsk Hydro jest bycie neutralnym klimatycznie do 2050 r., zmniejszając emisje o 30% w 2030 r. Jednak w pierwszej kolejności trzeba stworzyć rynek, aby zwiększyć zapotrzebowanie na zielony wodór i zielone aluminium, między innymi poprzez zwiększanie świadomości klientów.

Pani Monika Morawiecka zauważyła, że dekarbonizacja Polski, z dużym udziałem wiatru na morzu jest strategią o najmniejszym koszcie całkowitym, przy uwzględnieniu kosztów inwestycyjnych i operacyjnych. Drugą ważną konkluzją jest: pieniądze na transformację są, zarówno publiczne jak i prywatne. Tym samym problemem nie jest finansowanie, tylko brak projektów, brak wiedzy i trudne procesy administracyjne. Odnawialne źródła energii wspierają suwerenność energetyczną, a nie tylko odpowiadają za wyzwanie dekarbonizacji. Głównym wyzwaniem jest teraz implementacja tych założeń i określenie jasnych ram czasowych. RePower EU pokazuje nam bardzo konkretnie, jakie działania należy podjąć, żeby przyspieszyć procedury inwestycyjne. Musimy przede wszystkich uprościć te procedury, aby było więcej projektów mogło zostać wdrożonych. Efektywność energetyczna, jako jeden z instrumentów pozwoli na spełnienie kilku celów: redukcję emisji, redukcję zużycia paliw i zmniejszenie ubóstwa energetycznego. Atom jest bardzo dobrą technologią i daje duże ilości zeroemisyjnej energii. Natomiast atom nie jest technologią elastyczną i nie będzie dobrze współpracował z technologiami odnawialnymi. Elastyczność systemu, której potrzebujemy dla zapewnienia dużych ilości OZE nie dostaniemy ze źródeł atomowych.

Pan Tomasz Zieliński stwierdził, że cele transformacji dotykają każdej dziedziny życia, związanych z chemią. W przypadku sektora chemicznego nie jest to tylko wymiana źródeł energetycznych czy pozyskanie stabilnych dostaw energii ale także jest to transformacja prawie wszystkich produktów i procesów wytwórczych. Gaz w chemii stanowi kluczową kwestię bo zużywany jest na poziomie około 6 mld m3 rocznie. Gaz jako jeden z mediów energetycznych jest źródłem stabilności w procesach chemicznych. Aby wypełnić cele niskoemisyjności na najbliższe lata już teraz musimy pędzić razem z transformacją. OZE, nowe technologie to jest kierunek obiecujący w branży chemicznej. Każda technologia, która szybko może zostać wdrożona i dać zamierzone efekty utrzymania konkurencyjności oraz wejścia z nowymi produktami na rynek jest teraz poszukiwana.

Zdaniem Pana Aleksander Rajcha Polska jest obecnie w dobrym punkcie transformacji sektora transportu. Posiadamy 46 tys. pojazdów elektrycznych i program dofinansowania publicznej infrastruktury ładowania pojazdów elektrycznych i stacji tankowania wodoru. Jednocześnie mamy bardzo dobrze funkcjonujący program Mój elektryk, który nabiera rozpędu. Prognozujemy, że w 2025 r. będzie około 300 tys. pojazdów elektrycznych, a 940 tys. w 2030 r. Warto zaznaczyć, że równoległe rozwija się również prywatna infrastruktura ładowania. Fit for 55 nadał naszym zadaniom i oczekiwaniom znacznego tempa. W 2035 r. nastąpi zakaz rejestracji nowych samochodów spalinowych, natomiast używane nadal będą możliwe do zakupienia i zarejestrowania. Jest to kłopotliwe, ponieważ Polska jest odbiorcą bardzo dużej ilości pojazdów z Europy Zachodniej. Jednym ze sposób walki z tym trendem jest wsparcie sprowadzania samochodów elektrycznych. Jeżeli chodzi o przepisy Fit for 55 są one bardzo ambitne, ale właściwie cały sektor chce tych zmian. Jednym z problemów transformacji jest wodór i rentowność takiego rozwiązania, dlatego to elektromobilność jest bardziej przyszłościowa.